NRC: Zo lang mogelijk inzetten voor mens en natuur

Filantroop Fred Matser: ‘Wat kan ik anders dan me zo lang mogelijk inzetten voor mens en natuur?’ Oud-ondernemer en weldoener Filantroop praat niet graag over zijn vermogen, maar wel over duurzaamheid. ‘De natuur faciliteert ons, niet andersom.’

Link naar bronartikel 

Landelijk gelegen in de Utrechtse buurtschap Sterkenburg staat het nieuwe huis van Fred Matser (1945). Of beter gezegd: de fulltime filantroop is hier de nieuwkomer, want de verbouwde boerderij staat er al sinds 1863. Waar ooit de staldeuren zaten, zijn nu hoge ramen geplaatst, die vanuit de woonkamer een weids uitzicht over de velden bieden.

Fred Matser maakte zijn fortuin als projectontwikkelaar, maar is al enige decennia voltijds filantroop, die zijn activiteiten heeft ondergebracht in vijf stichtingen. Een van die stichtingen, ForestPeace Foundation, kocht twee jaar geleden een stuk grond bij Sterkenburg dat inclusief de boerderij bijna negentig hectare telt.

De stichting heeft als doel natuur te behouden en te beschermen. Die zou hier, voor zover mogelijk, vrij spel moeten krijgen, ongehinderd door ‘giftige landbouw’. Matser voelde zich in de omgeving thuis, kocht de boerderij van de stichting en ging er wonen. ForestPeace wil hier nog een voedselbos van zo’n vijf hectare aanleggen. Daar kunnen dan mensen werken met een arbeidsbeperking.

Matser junior voldeed hiermee aan een „morele plicht”, niet aan een jongensdroom. Vanaf de jaren negentig verkocht hij het bedrijf stukje bij beetje, opdat hij zich kon toeleggen op de branche waar zijn hart wél lag: de filantropie.

Zijn begunstigden zijn divers. Van het internationale Human Rights Watch tot de Nederlandse dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier. In 2018 stak Matser in het laadpalenbedrijf Fastned, ook van eigen bodem, 2,5 miljoen euro. Duurzaamheid is het dominante thema – je zou hem met enige verbeelding de Nederlandse Bill Gates kunnen noemen.

Interesse milieu sinds 1972

Zijn interesse voor het milieu werd voor het eerst gewekt in 1972, met het rapport Grenzen aan de groei van de Club van Rome, waarin wetenschappers waarschuwen voor uitputting van de aarde. Matser: „Toen realiseerde ik me voor het eerst dat de mens de vervuiler van de aarde is en hoogstwaarschijnlijk ongeremd zou blijven vervuilen. Tegelijkertijd dacht ik toen nog dat het allemaal zo’n vaart niet zou lopen.”

Begin jaren tachtig raakte hij er echt van doordrongen hoe afhankelijk de mens is van de natuur. Matser werkte toen enige jaren als vrijwilliger bij het Rode Kruis in Genève en zette daar een programma op ter bestrijding van kindersterfte door uitdroging. „Ik had er geen idee van dat dit gebeurde. Het ging om vijf miljoen kinderen per jaar!” Hij leerde dat er een remedie was. Die was ook nog eens spotgoedkoop, uiterst effectief en er hoefde geen arts aan te pas te komen: een mengsel van de simpele, natuurlijk producten water, suiker en zout. „Maar ja, daar zit geen patent op, er is geen schaarste en de afnemers, de armsten van Afrika en Azië, konden er niks voor betalen. Er viel niets aan te verdienen en dus werd er niets mee gedaan.”

Verkeerde aandacht

Tijdschrift Quote schatte Matsers vermogen in 2019 op 185 miljoen euro. Of dat klopt en hoeveel hij daarvan weggeeft, zegt hij liever niet. „Waarom is dat interessant? Zelfs mijn kinderen weten dat niet.” Na enig aandringen legt hij zijn terughoudendheid uit: „Het is de verkeerde aandacht. Moeder Teresa heeft geweldig werk gedaan zonder één cent.” Matsers wil alleen kwijt dat hij, door giften en investeringen van „enkele tientallen miljoenen” een verschil kan maken.

Matser vermoedt dat hij het ongemak om over zijn persoonlijke financiën te praten van zijn vader heeft, die in 1977 overleed. Johan Matser, „een bescheiden, lieve man”, was een stille filantroop. Hij liet watervoorzieningen aanleggen in India. Slechts één keer sprak hij in de media over zijn vrijgevigheid. „In de Libelle, met een foto van alleen zijn achterhoofd.”

In het verleden gaf Matser via zijn stichting Fred Foundation organisaties uit de hele wereld de kans zelf een voorstel voor een investering in te dienen. Met die werkwijze is hij een jaar of tien geleden opgehouden. „We hebben tientallen projecten gedaan. We organiseerden vier rondes per jaar en je moet natuurlijk al die voorstellen lezen. De echte kanshebbers wilden we ook persoonlijk ontmoeten. Dat was te tijdrovend. En als het geld binnen was, hoorde je soms ook niets meer van ze.”

Aanvragen indienen kan nu niet meer. De stichting Fred Foundation geeft en investeert op eigen initiatief. Matser is bijna altijd persoonlijk betrokken bij de selectie van begunstigden.

‘Bijna’ vegetariër

Een project waar Matser met een bijzonder goed gevoel – „met het woord ‘trots’ heb ik niets” – op terugkijkt, stamt uit de late jaren tachtig. Zijn stichting Milieubewustzijn schreef in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven een rapport om bouwprocessen minder milieubelastend te laten verlopen. „Mijn oude wereld van het bouwen kwam samen met mijn nieuwe, duurzame visie. Dat vond ik erg mooi.”

Hoe duurzaam Matser zelf is? Vooruit, hij vliegt en rijdt auto, maar hij is ook „bijna” vegetariër. „Ik eet de kippensoep die mijn vriendin maakt. Hoewel daar meer groente in zit dan kip, hoor. En ik eet zo nu en dan vis. Maar verder niet. Ik mis het ook niet, dankzij al die geweldige vleesvervangers tegenwoordig.”

De Kamerverkiezingen zijn nabij wanneer dit gesprek plaatsvindt en hoewel zijn keuze nog niet vaststaat, neigt Matser naar een stem op de Partij voor de Dieren. „Het moet links en integer zijn, dus VVD en CDA komen niet in aanmerking.”

De filantroop vermoedt dat akkerbouwers in de buurt welwillend staan tegenover ForestPeace en zijn idealistische plannen met het aangekochte land: „We onderhouden goede contacten en boeren zijn prima mensen.”

Hij zou graag zien dat ze meer steun krijgen van de overheid om te verduurzamen. Want dat is wat Matser betreft de enige mogelijkheid. „Wij mensen zijn één van de miljoenen scheppingen op aarde. Maar omdat wij ons als enige soort uitdrukken in een taal met woorden en getallen, denken we dat we superieur zijn.” Een misvatting, meent hij.

Stoppen met zijn filantropie doet de 76-jarige Matser pas als hij „niet meer ademt”, zegt hij. „Ik ben dankbaar voor de talenten die me zijn gegeven. Wat kan ik anders dan me zo lang mogelijk inzetten voor mens en natuur?”